Ustawę o nasiennictwie zmieniono w listopadzie 2012 r., znosząc obowiązujący od 2006 r. zakaz obrotu materiałem siewnym roślin genetycznie modyfikowanych. Zakaz ten był niezgodny z prawem unijnym i za jego utrzymanie groziły Polsce wysokie kary finansowe. Ponadto był on w praktyce martwym przepisem, gdyż Polscy Rolnicy kupowali ziarna kukurydzy MON 810 w Czechach i w sposób zupełnie niekontrolowany wysiewali na terenie naszego kraju. W ten sposób w Polsce jest już obecnie około 3 tysięcy hektarów pól obsianych tą rośliną. Nowa ustawa o nasiennictwie z dnia 9 listopada 2012 r. została ogłoszona w dniu 28 grudnia 2012 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 151. Ustawa wchodzi w życie 28 stycznia br.
A. Ustawa ta wdraża:
1. Dyrektywę Rady 2008/90/WE z dnia 29 września 2008 r. w sprawie obrotu materiałem rozmnożeniowym roślin sadowniczych oraz roślinami sadowniczymi przeznaczonymi do produkcji owoców,
2. Dyrektywę Komisji 2009/90/WE z 26 listopada 2009 r. przewidującą pewne odstępstwa w odniesieniu do zatwierdzania populacji miejscowych i odmian warzyw tradycyjnie uprawianych w poszczególnych miejscach i rejonach zagrożonych erozją genetyczną,
3. Dyrektywę Komisji 2010/60/WE z 30 sierpnia 2010 r. przewidująca pewne odstępstwa dotyczące wprowadzania do obrotu mieszanek pastewnych materiału siewnego przeznaczonych do wykorzystania w celu ochrony środowiska naturalnego.
B. Ustawa obejmuje:
1. Przepisy dotyczące zgłaszania i rejestracji odmian uprawnych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych,
2. Przepisy dotyczące wytwarzania i oceny materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych, materiału szkółkarskiego oraz rozmnożeniowego i nasadzeniowego roślin warzywnych i ozdobnych,
3. Zasady etykietowania i oznaczania materiału siewnego oraz jego obrotu i kontroli.
C. Ustawa wykonuje wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z lipca 2009 r., w którym stwierdzona została niezgodność prawa polskiego z prawem UE w zakresie zakazu rejestracji odmian genetycznie zmodyfikowanych w krajowym rejestrze oraz zakazu obrotu materiałem siewnym odmian genetycznie zmodyfikowanych.
D. Ustawa rozszerza kompetencje Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
1. Daje możliwość kontrolowania uprawy czy na polu nie wysiano kukurydzy lub nie wysadzono sadzeniaków genetycznie modyfikowanych ziemniaków.
2. W przypadku stwierdzenia takich nieprawidłowości Inspekcja będzie mogła stosować sankcje, w tym nakazać zniszczenie roślin na polu.
E. Ustawa stworzyła możliwość, aby zakazać stosowania materiału siewnego odmian GMO w Polsce. Zgodnie z przepisami UE (Dyrektywa 2002/53/WE z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnego katalogu odmian gatunków roślin rolniczych) oraz zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE nie można wprowadzać generalnego zakazu obrotu materiałem siewnym GM, gdyż narusza to zasadę swobodnego obrotu towarów na obszarze UE. Możliwe jest jednak wprowadzenie zakazu stosowania materiału siewnego konkretnej rośliny GM lub poszczególnych jej odmian. Tym samym kraje UE mogą stosować wyłączenia dla określonych odmian ze względu na ich nieprzydatność do uprawy w danym państwie lub gdy stanowią one zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska.
F. Na podstawie art. 104 ust. 9 ustawy o nasiennictwie, 2 stycznia 2013 r. Rada Ministrów przyjęła dwa rozporządzenia, które wchodzą w życie z dniem 28 stycznia 2013 r. :
1. w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810. W załączniku do niniejszego rozporządzenia znajduje się 235 odmian kukurydzy MON 810, których materiał siewny nie może być stosowany w uprawach,
2. w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego ziemniaka Amflora, bowiem tylko te rośliny dopuszczone są do uprawy w krajach UE. Do tej pory uprawa i przetwórstwo tej odmiany ziemniaka podlegało specjalnym wymogom i nadzorowi. Komercyjna uprawa tej odmiany była prowadzona w niektórych państwach UE (w 26 lokalizacjach obejmujących 235 ha). Pomimo szczególnych środków bezpieczeństwa stosowanych do upraw komercyjnych skrobiowej odmiany ziemniak Amflora w 2010 r. nie udało się zachować pełnej czystości uprawy i doszło do zanieczyszczenia tej odmiany inną, testowaną i niedopuszczoną do uprawy odmianą Amadea. Odmianę tę znaleziono na polach w północnej Szwecji w uprawie ziemniaka odmiany Amflora. Wydanie zakazu uprawy ziemniaka Amflora ma istotne znaczenie , Polska należy bowiem do czołowych producentów ziemniaka w Europie.
Uzasadniając wprowadzenie rozporządzeń, Ministerstwo wskazało na niemożność koegzystencji upraw roślin GM oraz odmian naturalnych, bez ryzyka skażenia tych drugich. Ministerstwo zwraca uwagę również na groźbę zanieczyszczenia miodu przez pyłki kukurydzy MON 810 oraz brak wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo roślin GM dla środowiska i zdrowia ludzi.
Wprowadzenie powyższych zakazów eliminuje ryzyko przypadkowego przedostania się roślin GM do produkcji konwencjonalnej.
W/w rozporządzenia mają zostać skierowane w najbliższym czasie do Komisji Europejskiej.
